1- چگونگی امکان تعدیل قراردادهای انتقال حقوق مادی آثار ادبی و هنری را در حقوق ایران شرح دهید؟

تعدیل اینگونه قراردادها باستناد غبن یا به دلیل عدم پیش بینی نتایج اقتصادی حاصل از قرارداداست که به شرح ذیل تشریح می گردد:

1- تعدیل قرارداد به دلیل غبن ویا عدم پیش بینی دقیق نتایج مالی حاصل از اثر:

لازم است بین قراردادانتقال حقوق مادی وقرارداد فروش خود اثر تفکیک قائل شد. به طور کلی  تعدیل قیمت قرارداد درجائی مطرح می گردد که به موجب قراردادی ، طرفین در قبال یکدیگر تعهداتی را متقبل می شوند که غایت نهائی قرارداد است در حالیکه در فروش اثر، غایت نهائی ، انتقال مالکیت اثراست  که قیمت درآن مقطوع بوده ودرواقع قیمت نمی تواند در قبال متغییرزمان ، تغییریابد ودرغیراین صورت ابهام در قیمت موجب جهل به عوضین شده ومعامله را باطل می سازد. همچنین تعدیل در شرایطی مطرح است که حق الزحمه به صورت مقطوع تعیین شده باشد در نتیجه حکم ماده نسبت به قراردادهایی که در آنها دستمزد به تناسب بهره مندی منتقل الیه از اثرتعیین شده ، اعمال نخواهد شد.

در حقوق ایران با توجه به سکوت مقررات راجع به حق مولف ، در مورد تعدیل قرارداد به دلیل وجود غبن یا عدم پیش بینی نتایج مالی حاصل از اثر باید گفت ، وجود غبن آن هم در صورتی که فاحش باشد ، با توجه به ماده 316 قانون مدنی برای پدید آورنده خیار فسخ ایجاد می کند فلذا باستناد غبن حتی اگر فاحش باشد ، نمی توان قرارداد را از حیث قیمت تعدیل نمود. از این رو به نظر میرسد پیش بینی تعدیل قراردادهای مرتبط با انتقال حقوق مادی به گونه ای که منافع مشروع پدید آورنده را تامین کند ضرورت دارد.

2- اصل تفسیر مضیق از حقوق انتقالی:

قوانین ایران حاوی مقرراتی در این خصوص نیست. با این حال اصل تفسیر مضیق از حقوق انتقالی در نظام حق مولف مورد توجه قرار گرفته است. به موجب این اصل فهرست ومحدوده حقوق انتقالی باید به صورت مضیق تفسیرشوند. به عبارت دیگر صرف نظر از موضوع انتقال ، حقوق انتقال یافته محدود به آن چیزی خواهد شد که به روشنی در قرارداد ذکر شده است، یعنی آنچه که صراحتا انتقال نیافته برای پدید آورنده محفوظ خواهد بود.

بدیهی است، منعی ندارد که دادرس شروط مبهم را با توجه به اراده های خصوصی تفسیر کند، ولی در صورت تردید در محدوده حقوق انتقال یافته ، تفسیر باید محدود به منطوق عبارات والفاظ به کاررفته در قرارداد شود.

به عنوان مثال: «چنانچه پدید آورنده حق بهره برداری از اثر را به ثالثی واگذار کند ، در صورت تردید چنین فرض می شود که حق موافقت با انتشار یا بهره برداری از تنظیم اثررا برای خود محفوظ نگه داشته است».(ماده 1-37 ق مالکیت فکری فرانسه)

یا از سوی دیگر: «چنانچه پدید آورنده حق بهره برداری از اثر را به منظور تکثیرواگذار کند، در صورت تردید چنین فرض می شود که حق ضبط اثر برروی واسطهای صوتی یا تصویری را برای خود محفوظ نگه داشته است».(ماده 2-37)

2- در رابطه با قراردادهای مرتبط با نرم افزارهای کامپیوتری قرارداد امتیاز بهره برداری از نرم افزار را به اختصار بررسی نمایید؟

پاسخ: قرارداد امتیاز بهره برداری از نرم افزار که از آن به قرارداد انتقال حق استفاده نیز یاد می شود، می تواند راجع به نرم افزارهای استاندارد، بسته های نرم افزاری و نیز نرم افزارهای ویژه باشد. امتیاز بهره برداری، قراردادی است که توسط آن پدیدآورنده تمام یا بخشی از حق بهره برداری را به یک کاربر واگذار می کند. این قرارداد، شرایط و حدود حقوق واگذار شده به استفاده کننده را مشخص می کند.

امتیاز بهره برداری دارای اشکال گوناگونی است که عبارتند از:

1- قرارداد استاندارد یا نمونه: این قرارداد، متن از پیش تهیه شده ای است که حاوی شرایط قابل اعمال بر نمایندگی بهره برداری است. محدوده حق بهره برداری از نرم افزار توسط پدیدآورنده یا ناشر در متن قرارداد استاندارد توصیف می شود. زمانی که مشتری کاربر یک بسته محتوی نرم افزار خریداری می کند، شرایط بهره برداری از نرم افزار را که در آن مندرج است، می پذیرد. مذاکره در خصوص شرایط یک قرارداد نمونه اصولا به سختی امکان پذیر است و کاربر یا بهره بردار معمولا به قراردادی که از پیش توسط پدیدآورنده یا ناشر آماده شده، ملحق می شود.

2- رویه قبولی به محض گشودن: در این روش، قرارداد امتیاز بهره برداری از قبل تنظیم شده و در بسته بندیهایی که قالبهای نرم افزار را در خود جای می دهند (مثل دیسکت، سی دی رام یا دی وی دی) با سناد و مدارک احتمالی آن ارائه می شود. این مجموعه غالبا با اصطلاح انگلیسی پکیج (بسته) مشخص می شود. بسته با نوار پلاستیکی لاک و مهر شده و غالبا برچسبی بر رویه خارجی آن است که به کاربر هشدار می دهد استفاده از نرم افزار منوط به قبول شرایط قراردادی است. کاربر بدین وسیله حتی قبل از اینکه بسته گشوده شود از وجود قلمرو و محدوده امتیاز آگاهی می یابد.

3- شرایط عمومی: شرایط عمومی امتیاز بهره برداری معرف یک روش قراردادی است که برای توزیع کننده اطمینان بخش و برای کاربر دارای انعطاف است. این روش که با توزیع نرم افزارهای حرفه ای مطابقت بیشتری دارد، امکان مذاکره را برای کاربران این قبیل نرم افزارها درباره بعضی شرایط آن نظیر مبلغ قرارداد، مهلتهای پرداخت و شرایط ضمانت و سایر شروط، فراهم می کند. شرایط عمومی معمولا با شرایط اختصاصی همراه بوده که حاوی شرایط بهره برداری از نرم افزار است. اگر تغییر یک یا چند ماده از شرایط عمومی مد نظر طرفین باشد، تغییرات یا نگرش جدید می تواند در شرایط اختصاصی درج شود.

3- تعهدات پدید آورنده را در قراردادهای مرتبط با آثار ادبی و هنری نام برده و به اختصار شرح دهید؟

پاسخ: پدید آورنده باید اعمال بدون مشکل و انحصاری حق انتشار را برای ناشر تضمین کند. وی مکلف است این حق را محترم شمارد و در مقابل هر گونه خدشه ای از آن دفاع کند. این تعهد که ازآن به «تعهد ضمانت» یاد می شود به این معناست که قبل ازهمه پدید آورنده مسئول انتقالات قبل یا بعد از قرارداد انتشار به یک ناشر دیگر است. (ماده1-132 قانون مالکیت فکری فرانسه)

تعهد دیگر پدیدآورنده در مقابل ناشر، تحویل موضوع نشر در مدت پیش بینی شده به ناشر است با این حال تحویل اثر به مفهوم انتقال مالکیت آن به ناشر نیست، بلکه موضوع نشر همچنان در مالکیت پدیدآورنده باقی خواهد ماند و ناشر تا یک سال پس از پایان نشر اثر در این خصوص مسئولیت خواهد داشت (ماده9-132).