ایفای مسئولیت بانک در تجارت بین الملل ، بارویکرداعتبارات اسنادی

 

مقدمه

در قلمرو فعاليت و عمليات اعتباري بانكها، اسناد و اوراق زيادي جريان دارد. از باب آشنايي با برخي از اينگونه اسناد و امكان بررسي تطبيقي، در اين مقاله، منحصراً از اعتبارات اسنادي، بعنوان يكي از ابزارهاي مهم تجارت بين المللي سخن بميان مي‌‌آوريم:

1- اعتبارات اسنادي نوعي از ‹‹ اعتبارنامه‌‌هاي تجاري ›› و يكي از ابزارهاي مهم تجارت بين المللي است كه ابتكار تدوين آن ‹‹به اتاق بازرگاني بين المللي مي‌‌رسد. از جمله مهمترين اقدامات اين اتاق، تهيه و تدوين مقررات و رويه‌‌هاي متحد الشكل براي ابزارهاي مختلف تجارت بين المللي است. ‹‹مقررات و رويه‌‌هاي متحدالشكل اعتبارات اسنادي › را مي‌‌توان بعنوان نمونه بارز اين اقدامات دانست .

اكنون متجاوز از نيم قرن از نخستين باري كه در ‹‹ اتاق بازرگاني بين المللي ›› مقررات متحد الشكل اعتبارات اسنادي را، در هفتمين كنگره خود، در 1933 در وين پذيرفت، مي‌‌گذرد .

در طي اين مدت، بازرگاني بين المللي، از بسياري جهات، دچار تغيير و تحولات چشمگير و بنيادي شده است. با اين وجود، مقررات متحد الشكل اعتبارات اسنادي بعنوان جزء مهمي از تجارت بين المللي همچنان استوار و پابرجا مانده است، هر روزه، هزاران اعتبار اسنادي، در سراسر جهان، از طريق بانكها، گشايش مي‌‌يابد. شمار روز افزوني از مديران بانكها، شركتهاي تجاري، مشاورين حقوقي و دادگاهها، نيازمند آگاهي كامل از مقررات حاكم بر اين امرند و روزانه آنها را بكار ميبرند .

2- در پاسخ به اين پرسش كه چگونه ‹‹مقررات متحد الشكل اعتبارات اسنادي ›› توانسته در طي اين دوره طولاني همچنان بقوت و اعتبار خود باقي بماند، رئيس كميسيون فنون و روشهاي بانكي اتاق بازرگاني بين المللي دو علت براي آن برشمرده است :

اول ـ اينكه واقعيتهاي تجارت بين الملل تداوم نياز به اعتبارات اسنادي و لذا نياز به مجموعه‌‌اي از ضوابط حاكم بر اين اعتبارات را كه مقبوليت بين المللي داشته باشد، ايجاب مي‌‌كند .

دوم ـ اينكه ‹‹ مقررات متحدالشكل اعتبارات اسنادي ›› خوشوقتانه يك متن زنده بوده است كه بطور منظم در ‹‹كميسيون بانكي ››اتاق بازرگاني بين المللي مورد تجديد نظر گرفته و به هنگام شده است .

تا قبل از 1962، ‹‹ مقررات متحدالشكل اعتبارات اسنادي ›› چنان طرح شده بود كه عمدتاً بانكداران را در مقابل دستورات ناقص و غير دقيق خريدار مصون مي‌‌داشت. در تجديد نظر 1962 يعني نخستين تجديد نظري كه قبول عامه يافت، ضمن تأكيد بر وظيفه خريدار در تصريح خواسته‌‌هاي او، رسوم بانكداري بين المللي و ديگر قواعدي كه عمليات بانكداري را تسهيل مي‌‌كرد، مدون گرديده بود .

تجديد نظر 1974، به تغييرات حاصله در تهيه اسناد و روشهاي كار پرداخت كه ناشي از پيشرفت تسهيلات تجاري و انقلاب در حمل و نقل دريايي، استفاده از كانتينر و توسعه حمل ونقل مركب، بود آينده نگري مورد قبول اتاق بازرگاني در تعملكرد‌‌هاي بانكداري منعكس بود .

آخرين تجديد نظر در مقررات مذكور، در سال 1983 انجام شده و از اول اكتبر 1984 لازم الاجراء، گرديده است .

اين تجديد نظر با همكاري ‹‹ كميسيون حقوق تجارت بين الملل سازمان ملل متحد ›› و نمايندگاني از محافل تجارت ،صنعت، بيمه، حمل. نقل و بانكداري بعمل آمده است .

متن جديد در جلسات متعدد كميسيون بانكداري اتاق بازرگاني بين المللي تنظيم و به تصويب رسيده است .

مقررات جديد به ‹‹نشريه شماره 400 اتاق بازرگاني بين المللي معروف است و، در سطح جهاني، اختصاراً يو. سي. پي U .C .P ناميده ميشود .

در حال حاضر، 165 كشور الحاق و موافقت خود را با آن اعلام داشته اند. در ايران، تا سال 1355 بعضي از بانكهاي كشور، بصورت انفرادي به مقررات مذكور پيوسته بودند ولي در اين سال كانون بانكهاي وقت، مقررات ياد شده را تصويب نمود و الحاق دسته جمعي كليه بانكهاي ايراني به آن را رسماً به اتاق بازرگاني اعلام داشت. در مورد مقررات فعلي نيز شوراي عالي بانكها در تاريخ مهر ماه 1363 (اول اكتبر 1984 )آن را مورد تأييد قرار داد و به كليه بانكهاي كسور ابلاغ نمود كه رعايت و اجراي اين مقررات از همان تاريخ الزامي است .

آموزش كاربردي ابزارهاي بانكي (حقوق بانكي) در رشته حقوق تجارت بين الملل

1- انواع روشهای پرداخت :

 *تجارت بر اساس حساب باز: (open account trade)

این رونق پرداخت، مطلوبترین روش از نظر خریدار مي‌باشد زیرا که او پس از دریافت کالا و اطمینان از اینکه کالا طبق شرایط مورد نیاز اوست، در زمان معین نسبت به پرداخت اقدام خواهد نمود و از نظر قانونی نیز محدودیت خاصی وجود ندارد بلکه تنها براساس حسن اعتماد متقابل، کار انجام مي‌پذیرد.

*بروات وصولی ساده (Clean collection)( Clean draft )

در این روش بر اساس توافقی که بین فروشنده و خریدار صورت مي‌گیرد، فروشنده کالا را برای خریدار حمل نموده و اسناد حمل آن را نیز مستقیاً برای وی مي‌فرستد. سپس بر مبنای اسناد حمل، برات ساده‌اي را عهده خریدار کشیده و یا از طریق بانک خود یا مستقیماً برای بانک خریدار جهت وصول ارسال مي‌نماید تا خریدار براساس شرایط آن برات (دیداری – مدتدار) نسبت به واریز آن اقدام نماید.

*بروات وصولی اسنادی (Documentary collection)

در این روش اسناد حمل نیز به همراه برات ارسال مي‌گردد. این روش مي‌تواند حاشیه امنیت زیادتری را نسبت به دو روش قبل برای فروشنده به همراه داشته باشد چون اسناد را از طریق بانک ارسال داشته، و مي‌تواند دستور لازم را در مورد نحوه آزاد سازی اسناد تنها در مقابل قبولی برات یا پرداخت، بدهد.

 

*اعتبار اسنادی (credit Documentary) (Documentary letter of credit)

در این روش صادر کننده، و چه کالا را تنها پس از ارائه اسناد حمل به بانکی در کشور خود دریافت خواهد نمود و بدین وسیله ریسک عدم پرداخت از طرف خریدار حذف مي‌گردد. این روش بیشتر به نفع فروشنده بوده و منافع او را در نظر دارد چرا که او تنها با ارائه اسناد مطابق با شرایط اعتبار به بانک، مي‌تواند وجه آنرا دریافت دارد و در این حالت خریدار هیچ کنترلی بر کالا ندارد و حتی ممکن است در بیشتر موارد در حالیکه هنوز کالا به کشور خریدار نرسیده، فروشنده وجه آن را با ارائه اسناد مطابق با شرایط اعتبار، از بانک دریافت دارد.

*صد در صد پیش پرداخت (Full advance payment)

در این روش قبل از صدور کالا، وجه آن از طرف خریدار به فروشنده پرداخت مي‌گردد. این روش کمترین مطلوبیت و بیشترین ریسک را برای خریدار در بر دارد در حالیکه بهترین و مطمئن ترین حالت فروش برای فروشنده کالا خواهد بود.

2- تعریف اعتباری اسنادی

اعتبار اسنادی تعهد مشروط یک بانک (بنابه درخواست خریدار) مي‌باشد مبنی بر اینکه در مقابل ارائه اسناد مشخص شده و طبق شرایط اعتبار از طرف فروشنده، در مدت معین اقدام به پرداخت یا تعهد پرداخت به او بنماید.

3 - طرفین/ ارکان اعتبار اسنادی: (parties concerned with documentary)

مراحل انجام کار در یک اعتبار اسنادی به قرار زیر است:

1)              خریدار و فروشنده نسبت به عقد قراردادی که بر اساس آن اعتبار اسنادی باید گشایش شود اقدام مي‌نمایند.

2)      خریدار از بانک هود درخواست مي‌کند که یک اعتبار اسنادی بر اساس شرایط مورد درخواست، به نفع فروشنده گشایش نماید.

3)      بانک گشایش کننده اعتبار، اعتبار گشایش نموده و برای بانک بانک کار گزارش در کشور فروشنده (advicing /negotiating bank

4)      ذینفع اعتبار (فروشنده) پس از دریافت اعتبار آن را به دقت با قرارداد کنترل نموده و در صورتی که آنرا مطابق قرارداد یافت نسبت به تهیه مقدمات صدور کالا اقدام مي‌نماید. در غیر این صورت موارد اختلاف را بلافاصله به اطلاع خریدار مي‌رساند، تا نامبرده نسبت به اصلاح آن اقدام نماید.

5)              فروشنده، کالا را حمل نموده و اسناد درخواستی در اعتبار را به بانک ابلاغ کننده اعتبار ارائه مي‌دهد،

6)      بانک ابلاغ کننده / معامله کننده اقدام به بررسی اسناد نموده و در صورتی که فروشنده شرایط اعتبار را رعایت نموده باشد، نسبت به پرداخت، معامله اسناد یا قبول آنها (بر حسب شرایط اعتبار) اقدام مي‌نماید.

7)      بانک ابلاغ کننده / معامله کننده، پس از معامله، اسناد را برای بانک گشایش کننده اعتبار ارسال مي‌دارد و بر طبق توافق بین در بانک، نسبت به دریافت وجهی که پرداخت نموده اقدام مي‌نماید.

8)              بانک گشایش کننده، اسناد را بررسی و سپس برای خریدار ارسال مي‌نماید.

چنانچه اسناد دارای ایراد یا اشکالی باشد که بانک گشایش کننده نسبت به آن اعتراض داشته باشد، باید مراتب عدم تطابق اسناد با شرایط اعتبار را ظرف مدت پنج روز کاری به بانک معامله کننده اسناد اطلاع دهد و در صورت قصور در انجام این عمل، این حق از او سلب خواهد شد.

 

4 - انواع اعتبارات از نظر تعهد

اعتبارات اسنادی از نقطه نظر تعهد بانک گشایش کننده اعتبار، ممکن است به سه صورت باشد:

الف) اعتبار اسنادی برگشت پذیر                    

ب) اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت

ج) اعتبار اسنادی تائید شده

 

الف) اعتبار اسنادی برگشت پذیر: (revocable letter of credit)

در این نوع اعتبارات بانک بازکننده اعتبار مي‌تواند به طور یک جانبه اعتبار را باطل نموده و یا در شرایط آن تغییری بدهد.

ب)- اعتبار اسنادی برگشت ناپذیر یا غیر قابل برداشت: (irrevocable L/C)

در این نوع اعتبار بدون توافق طرفین اعتبار (خریدار و فروشنده) نمی توان آن را باطل یا اصلاح نموده و لذا اعتبار غیر قابل برگشت تعهدی است غیر قابل فسخ بر عهده بانک گشایش کننده اعتبار، مشروط بر آنکه اسناد معین شده در اعتبار به بانک مشخص شده یا بانک گشایش کننده طبق شرایط ارائه شوند.

ج) -  اعتبار اسنادی تائید شده: (letter of credit confirmed)

اعتباری‌است که بانک دیگری علاوه‌بر بانک‌گشاینده، پرداخت وجه اعتبار را در سررسید تعهد می‌نماید.

 

5 - انواع اعتبارات اسنادی حسب کاربرد مورد استفاده

 

حال به توضیح مختصر هر یک از اعتبارات مبادرت مي‌شود:

1-اعتبار اسنادی قابل انتقال :

اعتباری است که بر اساس آن به ذینفع این حق داده مي‌شود که به بانکی که مجاز به معامله نشده است دستور دهد که اعتبار را کلاً یا جزئاً در اختیار اشخاص ثالث (ذینفع ثانوی) قرار دهد.

اعتبار اسنادی قابل انتقال معموملاً هنگامی مورد استفاده قرار مي‌گیرد که ذینفع اصلی اعتبار، تمام یا قسمتی از کالای مورد اعتبار را تهیه نمی نماید و لذا مایل است بخشی یا تمام مسئولیتها و حقوق خود را به ذینفع ثانوی که کالا را تهیه مي‌نماید انتقال دهد.

شرایط اعتبار انتقال یافته باید یکسان و مطابق شرایط اعتبار اصلی باشد مگر در موارد زیر که ممکن است به درخواست ذینفع اصلی صورت گیرد:

1.                  نام و نشانی ذینفع اصلی به عنوان متقاضی مي‌تواند در سیاهه دینفع تانوی ذکر شود.

2.        مبلغ کل اعتبار و مبلغ واجد ذکر شده مي‌تواند کمتر از مبالغ ذکر شده در اعتبار اصلی باشد تا اینکه ذینفع اولی ما به التفاوت را بعنوان سود خود استفاده نماید.

3.        تاریخ سررسید اعتبار انتقال یافته مي‌تواند زودتر از اعتبار اصلی تعیین شود تا بدان وسیله فرصت کافی برای انجام تغییرات لازم جهت ارائه سیاهه اصلی وجود داشته باشد.

4.        به شرایط اعتبار انتقال یافته مي‌توان شرایطی را افزود ولی از شرایطی که در اعتبار اصلی ذکر شده است نمی توان چیزی کسر نمود.

بر اساس بند «د» ماده 38 مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی، اعتبار قابل انتقال فقط برای یک بار قابل انتقال است. ذینفع ثانوی، پس از دریافت اعتبار انتقال یافته، اسناد حمل را مطابق شرایط اعتبار، جهت پرداخت، قبولی و یا معامله به بانک ارائه مي‌دهد. بانک نیز براساس شرایط اعتبار اقدام به پرداخت، معامله و یا قبولی اسناد نموده و سپس ذینفع اولی ر مطلع مي‌سازد که اسناد ذینفع ثانوی را در اختیار دارد. ذینفع اولی حق دارد طی مدت معقولی سیاهه خود را جایگزین سیاهه ذینفع ثانوی نموده و بدین ترتیب ما به التفاوت را به عنوان سود خود از بانک دریافت دارد. بدین طریق خریدار نهایی هیچگونه اطلاع از میزان سود ذینفع اولی نخواهد داشت. بانک معامله کننده و پرداخت کننده اسناد بهرحال باید قادر باشد که مراتب دقت و وقت شناسی ذینفع اولی را در ارائه سیاهه اش برای تعویض، مورد اعتماد قرار دهد.

چنانچه ذینفع طی مدت معقول سیاهه های خود را به بانک ارائه ندهد، بانک مي‌تواند سیاهه های دریافتی از ذینفع ثانوی را به همراه سایر اسناد حمل جهت خریدار ارسال نماید.

لازم به یادآوری است که بر اساس بند «ب» ماده 38 مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی اعتبار در صورتی قابل انتقال خواهد بود که به طور صریح به این موضوع اشاره شده باشد و لغاتی شبیه قابل تقسیم (divisible)، قابل احاله (assignable) و … چیزی به این معنی نمی افزاید و نباید به کاربرده شود.

این نکته لازم به یادآوری است که در موافقت با گشایش اعتبار اسنادی قابل انتقال، باید احتیاط و دقت کافی مبذول داشت چرا که به علت عدم آشنائی به وضعیت و توائائی و حسن شهرت ذینفع ثانوی، این احتمال وجود دارد که کالا با آن خصوصیات مورد نظر به دست خریدار نرسد و یا آن که سوء استفاده و یا تفلباتی انجام پذیرد.

2-اعتبار اسنادی اتکایی:

در چنین معامله‌اي از دو اعتبار اسنادی جداگانه استفاده مي‌گردد و استفاده از آن وقتی ضروری است که ذینفع اصلی خود قادر به تهیه کالا نبوده و اعتبار گشایش یافته به نفع او قابل انتقال نباشد.

3-اعتبار اسنادی قابل معامله:

اعتبار قابل معامله اعتباری است که اسناد آن ممکن است توسط هر بانکی بررسی و کنترل شده و پرداخت گردد بدون آنکه آن بانک تعهد قطعی غیر قابل برگشت در این مورد داشته باشد.

اعتبار قابل معامله در بعضی از موارد محدود به یک بانک معین که نام آن در اعتبار ذکر گردیده است مي‌گردد که غالباً همان بانک ابلاغ کننده اعتبار است. در سایر مواردی که نام بانک خاصی برای معامله اسناد برده نشده اسناد اعتبار ممکن است آزادانه توسط هر بانکی معامله گردد. برای آن که اعتبار قابل معامله باشد، عبارت «L/C is available by negotiation»  باید ذکر گردد.

4-اعتبار اسنادی ترانزیت :

هنگامی که یک اعتبار پس از گشایش از طریق بانکی در یک کشور ثالث ابلاغ و به ذینفع اصلی در خارج از آن کشور ابلاغ گردد، این گونه اعتبارات را اعتبار ترانزیت مي‌نامند.

به عنوان مثال چنانچه بانکی در کشور آرژانتین از میداند بانک لندن تقاضا نماید که اعتبار گشایش شده توسط او را به بانکی در هنگ کنگ ابلاغ نماید این اعتبار، اعتبار ترانزیت است.

دلایل عمده گشایش اعتبار ترانزیت عبارت است:

1)              وجهه و اعتبار بانک واسطه به پذیرش اعتبار بانک گشایش کننده اصلی از طرف ذینفع کمک مي‌نماید.

2)              بانک گشایش کننده اعتبار برای بانک دریافت کننده در کشور ذینفع ناشناس است .

3)              ارتباط مستقیم بین کشور خریدار و فروشنده ممکن نیست.

4)      در صورتی که بانک گشایش کننده اعتبار برای ذینفع ناشناس باشد و بانک گشایش کننده روابط بانکی مستقیم با کشور فروشنده نداشته باشد.

5-اعتبار اسنادی پوششی:

هنگامی که قرار باشد بانکی اسناد یک اعتبار اسنادی را که توسط بانک دیگر صادر شده، معامله قبول و یا پرداخت نماید و بانک گشاینده، اعتبار نزد بانک پرداخت کننده حسابی به ارز اعتبار نداشته باشد، بانک پرداخت کننده معمولاً مجاز مي‌گردد خود را نزد بانک ثالثی که بانک گشاینده اعتبار نزد آن حساب دارد پوشش دهد.

6-اعتبار اسنادی گردان :

اصطلاح گردان به اعتباری اطلاق مي‌شود که دارای شرطی باشد که بر اساس آن مبلغ  اعتبار بدون احتیاج به اصلاحیه، در شرایط خاصی به طور خود بخود تجدید گردد. علی الاصول ممکن است اعتبار نسبت به دو عامل زمان و یا مبلغ تغییر پذیر یا گردان باشد اما در عمل به ندرت اعتباری مي‌توان یافت که تنها نسبت به مبلغ گردان باشد.

ممکن است اعتبار نسبت به دو عامل زمانی و یا مبلغ، تغییر پذیر و یا گردان باشد اما در عمل به ندرت اعتباری می­توان یافت که تنها نسبت به مبلغ گردان باشد.

برای مثال اعتبار گردانی به مبلغ 000/10 دلار به سررسید نهایی یک سال، به ذینفع این امکان را می­دهد که در مقابل ارائه هر پارتی اسناد تا مبلغ 000/10 دلار برداشت نماید و این موضوع تعهد نامحدودی را برای بانک گشاینده و متقاضی اعتبار بوجود می­آورد که بالتبع قابل قبول نخواهد بود.

اعتباری که نسبت به زمان گردان است رایج تر و عملی تر می­باشد. برای مثال ممکن است اعتبار گردانی برای استفاده تا مبلغ 000/10 دلار در هر ماه گشایش گردد و سررسید نهائی آن نیز یکسال باشد. فلذا پس از هربار استفاده از اعتبار در ماه، به مبلغ 000/10 دلار، برای ماه بعد اعتبار به همین مبلغ قابل استفاده خواهد بود.

اصولاً اعتبارات گردان برای کالاهای خاصی است که مرتباً خریدار به آن نیاز داشته و اپتیاع می­نماید و بدین وسیله خریدار میزان تحویل آن را در فواصل زمانی معین تنظیم می­کند و موجودی انبار خود را از کالای مورد نظر در یک حد مطلوب، مورد نظر نگاه داشته و در ضمن وضعیت مالی خود را با روند فروش در بازار تنظیم و از انباشتگی بیش از حد مطلوب، مورد نظر نگاه داشته و در ضمن وضعیت مالی خود را با روند فروش در بازار تنظیم و از انباشتگی بیش از حد موجودی کالا جلوگیری می­نماید.

اعتبار گردان ممکن است جمع شونده «cumulative» و یا غیر جمع شونده  Non-Cumulativeباشد.

در اعتبار گردان باید مشخص گردد، چنانچه فروشنده، کالای مربوط به یک دوره را کلاً استفاده ننمود، آیا این حق را دارد که آن قسمت را در ماه بعد حمل نموده و از اعتبار استفاده نماید یا خیر؟ در مثالی که زده شد اگر در یک ماه، فروشنده تنها به حمل 000/4 دلار کالا اقدام نماید، چنانچه این حق را داشته باشد که مابه التفاوت را در ماه بعد حمل کند و کلاً در این ماه تا 000/16 دلار از اعتبار استفاده نماید این نوع اعتبار گردان را جمع شونده می­گویند ولی چنانچه در اعتبار ذکر شده باشد که در صورت عدم حمل یک دوره، اعتبار نسبت به آن مبلغ ابطال می­گردد. این نوع اعتبار گردان را غیر جمع شونده می­نامند. واضح است خریدار شرایط اعتبار را طوری می­تواند تنظیم کند که چنانچه کالای یک دوره حمل نشده اعتبار ابطال گردد.

7- اعتبار اسنادی با عبارت قرمز

این اعتبار بدان علت این گونه نام گذاری شده است چون در ابتدا بانک گشاینده برای آنکه توجه دیگران را به این شرط خاص جلب نماید آن عبارت را با رنگ قرمز تایپ نموده بود. مقصود از ذکر این عبارت در یک اعتبار اسنادی آن است که ذینفع قادر باشد پیش پرداختی قبل از انجام حمل از بانک ابلاغ کننده یا تائید کننده بدست آورد. این نوع اعتبار نیز خود بر دو نوع است : الف) اعتبار عبارت قرمز ساده   ب) اعتبار عبارت قرمز اسنادی

اعتبار عبارت قرمز ساده، مبلغ پیش پرداخت در قبال یک برگ رسیده ساده مي‌باشد که در آن فروشنده اظهار به دریافت آن مي‌نماید و در اعتبار عبارت قرمز اسنادی مبلغ پیش پرداخت در قبال ارائه یک برگ ضمانتنامه توسط ذینفع خواهد بود.

8- اعتبار اسنادی بدون واسطه یا مستقیم

در این نوع اعتبار بانک گشایش کننده، اعتبار را مستقیماً به ذینفع ابلاغ مي‌نماید و اگر در کشور ذینفع شعبه یا نمایندگی نداشته باشد از بانک محلی مي‌خواهد امضاهای اعتبار او را گواهی نماید و یا آن که ممکن است بانک محلی اعتبار او را تائید نماید.

9- اعتبار سبد خرید

اعتبار اسنادی قابل انتقال و گردانی است که معمولاًخریداران در یک کشور به نفع نمایندگان خود در کشور فروشنده کالا افتتاح مي‌نمایند.

10- اعتبارات ضمانتي

در بعضی از کشورها ممکن است به علت محدودیت قانونی، فروشندگان کالا نتوانند از بانک کارگزار خود درخواست نمایند که ضمانتنامه حسن انجام کار به نفع خریدار کالا در کشور دیگر صادر نمایند لذا از بانک کارگزار خود درخواست صدور اعتبار نامه ضمانتی به نفع خریداران کالای صادراتی خود خواهند نمود.

در کشور ایالات متحده آمریکا استفاده از اعتبار ضمانتی به جای ضمانت نامه (که منع قانونی دارد) رایج است. اخیراً در کشور های اروپائی نیز استفاده از این نوع اعتبار ضمانتی افزایش یافته است.

6- انواع اعتبارات اسنادی از لحاظ نحوه پرداخت مبلغ اعتبار:

 

درواقع در متن اعتبار اسنادی حتماً باید نحوه پرداخت مبلغ اعتبار به ذینفع اعتبار تعیین و تصریح‌نشده باشد.

در اعتبارات اسنادی با شرط پرداخت Sight، بانک معامله کننده، به محض دریافت اسناد مطابق شرایط اعتبار ملزم به پرداخت وجه L/C به ذینفع خواهد بود.

در اعتبارات اسنادی با شرط پرداخت Deferred، ذینفع اعتبار پس از ارائه اسناد بدون مغایرت به بانک معامله کننده، در موعد مقرری (در آینده) حداکثر 360 روز آینده مبلغ اعتبار را دریافت خواهند نمود.

روش سوم پرداخت مبلغ به ذینفع اعتبار، روش قبولی است.

در این روش ذینفع اعتبار همراه با اسناد مورد نظر به بانک تعیین شده، برات (بروات) مدتداری نیز ارائه مي‌نماید و پس از قبولی نویسی برات مزبور، نسبت به ظهر نویسی اسناد حمل و انتقال مالکیت کالا عمل مي‌گردد.

اعتبار اسنادی قابل معامله روش چهارم پرداخت مبلغ اعتبار به ذینفع اعتبار است.

 در این روش ذینفع اعتبار پس از اینکه اسناد مطابق با شرایط اعتبار را به بانک معامله کننده ارائه داد پس از ظهر نویسی اسناد و انتقال مالکیت کالا به بانک معامله کننده اسناد، برات (برواتی) را نیز به بانک مزبور ارائه و مبلغ اعتبار را دریافت مي‌دارد.

در مواقعی که کشور به کالاهای خاصی مانند دارو، گوشت، روغن نباتی، شکر، کاغذ و ... نیاز مبرم پیدا مي‌نماید و فروشندگان خارجی که بازار را در اختیار دارند و از فروش به صورت یوزانس خودداری مي‌کنند. بانک مرکزی ج.ا.ا با برخی از بانکهای داخلی و خارج از کشور و یا بانکهای خارجی اقدام به انعقاد قرارداد مي‌نماید تا بانکهای مزبور در روز معامله، نسبت به پرداخت وجه اسناد به ذینفع اقدام نمایند. بانکهایی که تأمین مالی اعتبار (FINANCE) را به عهده مي‌گیرند براساس قرارداد در سررسید، مبلغ اعتبار پرداختی به علاوه بهره یوزانس را از بانک مرکزی ج.ا.ا دریافت  مي‌دارند به این نوع یوزانس، یوزانس داخللی یا ریفاینانس گفته مي‌شود.

 

7 - مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی

(uniform customs and practice for documentary credits)

مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی موسوم به « UCP» یکی از پر استفاده ترین مقررات اتاق بازرگانی بین الملل است. هدف از تدوین این مقررات ایجاد یک رشته ضوابط قراردادی به منظور هماهنگی و یکنواختی در عملیات اعتبار اسنادی است. در حال حاضر 600 UCP مورد استفاده واقع مي‌شود.

 

8 - موارد تغییرات با  600 UCP با  500 UCP

·                 تعداد مواد از  UCP از 49 به 39 ماده تقلیل یافت.

·                 5 ماده از  500 UCP در مقررات جدید حذف گردید.

·                 6 ماده جدید در مقررات  600 UCP درج شد.

·                 مقررات جدید به زبان ساده تر و  روشن تری نگاشته شد.

 

9 - وصولی ها (بروات)                                            « COLLECTIONS »

مقدمه و تعاریف:

در این نوع قراردادها، فروشنده هنگامی اقدام به فروش کالا مي‌نماید که به خریدار و حسن شهرت وی اطمینان داشته و از این که کشور خریدار قانونی وضع نمی نماید که او نتواند وجه کالای فروخته شده خود را دریافت نماید، خاطر جمع باشد.

تعریف اسناد وصولی:                                (DOCUMENTARY COLLECTION )

ساده ترین تعریفی که برای اسناد وصولی مي‌توان نمود آن است که بانکی به نمایندگی از طرف فروشنده اسناد حمل را هنگامی در اختیار خریدار قرار میدهد که خریدار وجه اسناد را بپردازد و چنانچه اسناد حمل در مقابل قبولی برات مدتدار باشد، برات مدتدار را قبولی نویسی نماید.

 10 - تعریف کلی بارنامه:

به طور کلی بارنامه عبارت است از سندی که توسط شرکت حمل کننده و یا عامل حمل پس از دریافت کالا جهت حمل صادر میگردد. بارنامه ها دارای انواع مختلف مي‌باشند:

1) بارنامه دریائی

2) بارنامه هوائی

3) راه نامه زمینی یا سند حمل زمینی

4) راه نامه راه آهن یا سند حمل با راه آهن               

5) رسید پستی

1- بارنامه دریائی :                                                       (Bill Of Lading)

بارنامه دریائی سندی است که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن در مقابل دریافت کالا جهت حمل صادر مي‌گردد در صورتیکه بارنامه به صورت دریافت برای حمل صادر نشده باشد، حاکی از وصول کالا توسط شرکت کشتیرانی مربوط بوده ولی نشانگر حمل قطعی کالا نمی باشد و در صورتی که کالا در کشتی مشخص جهت حمل به مقصد معینی بارگیری شود سندی که صادر مي‌شود بارنامه (آن بورد) on board نام دارد. به هر حال بارنامه دریائی انواع دیگر بارنامه های دریائی عبارتند از:

1) بارنامه گروهی (groupage b/l)

2) بارنامه پشت سفید یا ملخص(short form b/c)

3) بارنامه خط سیر منظم یا لاینر (liner b/c)

4) راه نامه غیرقابل معامله(nonnegotiable see-way b/c)

5) بارنامه سراسری(through bill of lading)

6) رسید افسر کشتی (master recept)

7) بارنامه کانتینر (container b/c)

8)  بارنامه شخص ثالث (third party b/c)

9) بارنامه چارتر یا دربست (charter party b/c)

2- بارنامه (راه نامه) هوائی :                                                             (air way b/c)

 سند حمل هوائی معمولاً در 12 نسخه صادر مي‌گردد که 3 نسخه اصلی آن از نظر تجارتی مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمتهای داخلی شرکت هواپیمائی به کار برده مي‌شود:

سه نسخه اصلی آن به ترتیب عبارتند از:

1)                    نسخه اصلی اول برای شرکت حمل کننده یا صادر کننده (for carrier)

2)                    نسخه اصلی دوم برای گیرنده کالا (for consigner)

3)                    نسخه اصلی سوم برای فروشنده کلا( for shipper)

بارنامه هوائی فقط یک رسید مي‌باشد و سند قابل معامله و یا سند مالکیت کالا به حساب نمی آید و لذا ذینفع کالا پس از دریافت بارنامه، به شرکت هواپیمائی مراجعه نموده و پس از ارائه آن به شرکت هواپیمائی، حواله تحویل کالا (delivery order) را دریافت مي‌دارد.

3- بارنامه  (راه نامه) کامیون یا cmr :                                                   

راه نامه کامیون سندی غیر معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار میگردد.

4- بارنامه (راه نامه) راه آهن :                                                   (rail way bill)

راه نامه راه آهن سندی است که توسط شرکتهای راه آهن در ایستگاههای بارگیری آنان صادر مي‌گردد و بدین وسیله شرکت راه آهن طی این سند اعلام مي‌نماید که کالای مندرج در راه نامه را تحویل گرفته و متقبل شده که آن را در مقصد صحیح و سالم همانطور که تحویل گرفته به گیرنده کالا تحویل بدهد. راه نامه راه آهن سندی غیر قابل معامله و انتقال است و بنابراین با ظهر نویسی نمی‌توان آن را به دیگری انتقال داد.

5- رسید پیک یا گواهی پستی: courier receipt/post receipt/certificate of posting))

هنگامی کالا به وسیله پست یا پیک فرستاده شود، اداره پست یا پیک یک رسید جهت کالای بسته بندی شده صادر مي‌کند و کالا مستقیماً به گیرنده آن طبق آدرس داده شده تحویل مي‌گردد.

 

نتيجه گيري

امروزه در تجارت بین الملل، اعتبار اسنادی به عنوان یکی از بهترین شیوه های پرداخت تلقی مي‌شود و با تمایلات طرفین قرارداد سازگار است، زیرا از طرفی، خریدار (متقاضی) مطمئن است تا زمانی که کالاها ارسال نشده است ثمن را نخواهد پرداخت و از طرف د یگر نیز فروشنده (ذینفع) مطمئن است که به محض ارائه وتسلیم اسناد، اعتبار را وصول خواهد کرد. با آشنایی از ماهیت حقوقی اعتبار اسناد و نحوه عملکرد آن، مي‌توان از مزایای بسیار این ابزار پرداخت به بهترین نحو ممکن بهره جست. برخی از این مزایا عبارتند از: سهولت در امر پرداخت، کاهش خطرات نقل و انتقال ارز و خطرات سیاسی، تنظیم معامله ویژه‌اي همراه با حمایت اعتباری مستقل و تضمین روش پرداخت و تأمین نیازهای تامین مالی فروشنده و خریدار با امکان استفاده از وجه اعتباری بانک (که متمایز از وجوه بانک است) برای هر دو طرف.

 

 

منابع

1 ـ پيشگفتار آقاي برنارد. س. وبلWheble. S .B ernard رئيس كميسيون فنون و روشهاي بانكي اتاق بازرگاني بين المللي بر ‹‹ مقررات متحدالشكل اعتبارات اسنادي ـ نشريه شماره 400 اتاق بازرگاني بين المللي ››، چاپ بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران .

2- Letter of credit – Lettre de credit

در عرف بانكي كشور ما Letter of credit را كه به علامت L/C شهرت دارد، ‹‹ اعتبار اسنادي ›› مي‌‌نامند. اين اصطلاح معمولاً در خريد و فروش‌‌هاي بين المللي كه موضوع آن كالا يا خدمات است، مورد دارد. در تأليفات حقوقي ايران، از اين اصطلاح به اعتبار نامه نيز نام برده مي‌‌شود .

رجوع شود به : دكتر جلال عبده، سلسله مقالات ‹‹ كلياتي درحقوق بانكداري ›› منتشره در مجله كانون بانكها، سالهاي 56 ـ1355

3- Foreign payment

نام استاد:

جناب آقاي دكتر حسني

 

 

نام دانشجو:

محمدرضا  كلانتري

 

 

 

 

تاريخ ارائه: ديماه 1392